Reciclaxe tamén no agro

Como vimos en entradas anteriores, ademais de na entrevista a Eloi Villada, o problema dos residuos sólidos urbanos non é o único problema ao que debemos enfrontarnos, senón tamén aos residuos agrogandeiros.
A Xunta de Galicia vén de aprobar unha normativa que prohíbe o uso dos lodos de depuradora -moi usados debido ao seu baixo custo e ás boas cualidades para os cultivos- sen control nas fincas, especialmente debido aos problemas que causan as choivas en Galicia (contaminación, filtrado ás augas subterráneas...).
Aqueles que incumpran a normativa veranse suxeitos a diferentes sancións, entre elas a supresión das axudas da PAC.

A empresa AGROAMB, polo tanto, asume un gran potencial de reciclaxe, pois é unha das únicas empresas do noroeste da península autorizada para o tratamento e xestión de residuos. Nunha entrevista publicada no xornal La Voz de Galicia, o xerente da empresa, Severiano Gómez, amosa a súa opinión a favor dos lodos de depuradora, como se fai noutros países de Europa, EEUU ou Xapón, mais sempre de forma controlada co fin de non danar o medio ambiente.

Non obstante, cres que os traballadores do sector primario se van acoller á normativa ou pola contra seguirán facendo uso indiscriminado dos xurros coma ata agora? Cres que é xusto sancionar aos incumpridores coa eliminación das axudas da PAC que lles corresponden?

A xestión dos residuos no rural

   Despois de ver na entrevista feita a Eloi Villada no marco da xestión de residuos agrogandeiros, nesta entrada trataremos de achegarnos un pouco máis a esta "materia prima" que a priori semella non poder destinarse a ningunha utilidade. Eloi falábanos do biogás, o que nos leva a preguntarnos se iso é realmente posible no rural; nunha comarca coma a Terra Chá, na que a produción agrogandeira é moi importante e cada vez máis intensificada, carécese de novas iniciativas que ofrezan unha saída a este problema. Aínda así, estánse a observar experiencias innovadoras que teñen moito futuro, como o proxecto de construción dunha planta de biogás no concello de Pol (Lugo), onde, a partir de residuos agrogandeiros procedentes de explotacións intensivas se tratará de producir enerxía. Nisto podemos enmarcar unha posible prohibición por parte da Unión Europea de que no rural os residuos sigan a recibir o tratamento que se segue ata o de agora, polo que é moi probable que os xurros deban someterse a tratamentos específicos para facelos menos contaminantes.

   Como vedes, a acumulación de residuos xa non só está centrada nas cidades, senón que, debido á intensificación da produción gandeira este problema tamén está a aparecer no rural. Credes que iniciativas coma a de Agroamb ou a desta planta de biogás son o futuro dos residuos rurais, ou, pola contra, opinas que os residuos agro-gandeiros seguirán sen recibir ningún tratamento? Cres que nas comarcas máis rurais de Galicia é posible concienciar da necesidade de non contaminar como se está facendo ata agora?

"Coa xestión de residuos está aberto un importante campo de I+D+i que ningún país deberá esquecer"

   Seguindo co fío da xestión de residuos, tanto urbanos como agro-gandeiros, entrevistamos a Xosé María Eloi Villada Legaspi, quen nos dá a súa opinión acerca do futuro da transformación dos residuos sólidos.

   Eloi Villada nace en Aldurfe - Riotorto (Lugo) no ano 1951, no seo dunha familia labrega. Estudou Enxeñeiria Agricola na EUITA de Lugo. Rematou os seus estudos en 1973 e, logo de diversos traballos en empresas privadas, aprobou as oposicións de técnico da Agencia de Desarrollo Ganadero no ano 1978. En  1984 foi transferido para a Consellería de Agricultura da Xunta de Galicia, desenvolvendo dende aquela o seu labor en diferentes organismos da devandita Consellería. Traballou sempre en temas relacionados coa produción de pastos e forraxes e a alimentación de ruminantes. Ten publicados articulos longos sobre estes temas en diversos medios e realizado númerosas conferencias e presentacións sobre produción forraxeira e animal en xornadas e congresos, tanto en Galicia coma noutros paises. Tamén ten traballado no asesoramento e implantación de medidas agro-ambientais (Galicia e Turquía). Na actualidade traballa no FOGGA.

   Entrevista:

   P. Existe en Galicia un problema sério cos residuos agro-gandeiros?.

  R.  Poderiase dicir que o problema ainda non é grave se o comparamos co que ocurre noutras comunidades españolas, pero ten tendencia a aumentar, alomenos a nivel local, naquelas áreas nas que se están a dar procesos de intensificación tanto agrícola e gandeira. Pódese pór como exemplo o espectacular incremento da produción de millo nas bisbarras leiteiras das provincias de Lugo e A Coruña, o cal implica un uso moito maior de herbicidas e praguicidas. Os residuos dos praguicidas, teoricamente, degrádanse e metabolizanse en produtos inertes e non perigosos, pero iso non é certo de todo e, ademais, cómpre ter en conta que “todo vai parar a algunha parte”. Un feito que demostra esta afirmación é o feito de que cada certo tempo estanse a prohibir praguicidas con principios activos, usados durante décadas e que se demostra que son inaceptables para o medio natural, pola sua perigosidade. Estudos cientificos realizados na finca Veiga da Proba de Brollón, demostran que é posible producir millo sen herbicidas en Galicia. Tamén as granxas ecolóxicas de leite, que cultivan millo, para incrementar a cantidade de almidón na alimentación das súas vacas, fano ser recurrir a praguicidas. Está bastante claro que é posible producir alomenos unha parte dos alimentos sen agredir ao medio ambiente, á vez que se xeran menos residuos sólidos.

   P. A produción animal de carne e leite está a crear problemas de acumulación de estercos e xurros que suponen unha ameaza para o medio ambiente, ou non?

   R. A resposta simple é SI. Pero a realidade é moito mais complexa e por tanto o SI cómpre matizalo. Os estercos son un residuo, pero ao memo tempo son o adubo orgánico considerado de maior calidade e básico na produción ecolóxica, algo semellante acontece cos xurros. Os adubos orgánicos raras veces foron um problema ambiental, mais ben ao contrario a base da reciclaxe e da fertilidade ambientalmente menos agresiva. Non houbo problema mentres as explotacións foron de pequeno ou mediano traballo, os problemas aparecen cando as explotacións gandeiras incrementan o seu tamaño e mesmo se fan xigantes como acontece en USA e outros paises, explotacións que acumulan enormes cantidades de dexecións animais de moi dificil xestión. Nós ainda non chegamos a ese problema no vacún, pero na produción industrial de porcos e aves con gran acumulación de animais, os problemas comezan a ser serios e o xurro das granxas buscanse campos onde botalo e grandes grupos p.e. COREN e outros, encárganlle a empresas especializadas a xestión dos xurros buscando lugares onde depositalos. A mellor solución soe ser a de recuperar terreos de monte para pastos e/ou cultivos e nos mesmos distribuír estes adubos orgánicos líquidos. A aplicación aos terreos con baixo ou medio nivel de fertilidade, en xeral non crea problemas e supón unha oportunidade, polo aforro en fertilizantes minerais, para os novos produtores, principalmente, de vacas de carne e secundariamente de outro tipo de animais. Existen exemplos interesantes en Ourense e sur de Lugo, de explotacións de recente instalación, por emprendedores, en montes comunais dominados por vexetación arbustiva de toxal, xesteira ou uceira, que na actualidade son praderías de calidade. Outra alternativa é o tratamento destes zurros en plantas de reciclado  (Sarreaus), practicamente descartadas polo seu elevado custe de funcionamento. A pesar de que as miñas palabras poidan ser tranquilizadoras, hai sinais alarmantes com son as proliferacións de algas en encoros como o das “cunchas”( Ourense) ou o do rio Umia (Caldas de Reis).

   P. Que se sabe sobre a produción de biogás? É unha alternativa?

   R. O biogás estivo  de moda nos anos 70, especialmente en China, pero na actualidade estase a reconsiderar o seu potencial e de feito as grandes explotacións están investindo ou alomenos estudiando as súas posibilidades de cara ao futuro. Eu creo que nas granxas leite cun elevado número de cabezas, as plantas de biogás poden ser viables, ainda que precisarían incorporar outros produtos, como residuos de industrias agro-alimentares, ou millo etc. Tratariase de queimar metano, pero o residuo continuaría presente, ainda que libre de patóxenos, malos olores, etc. Tamén tería que incorporarse ao solo coma un adubo orgánico. O que considero pouco viable é instalalos para granxas pequenas que precisen empregar o transporte do xurro en cisternas ata a planta de biogás. Outro problema sería o produto que se envia á rede. Electricidade ou gas, para isto último que sería o mais conveniente é preciso un gasoducto cercano.

   P. Que opinión che merece a utilización na agricultura dos lodos de depuradora?

   R.Decía o meu admirado André Voisin, un veterinario francés especialista en pradeiras, que “a fertilidade de Sicilia se tirara polas alcantarillas de Roma”. Hoxe a fertilidade de Arxentina, Uruguay, Brasil, USA, Europa..etc estase a tirar mais ca nunca polas alcantarillas de todo o mundo e no futuro verterase a fertilidade da fráxil África e do resto do mundo tropical. Por tanto parece que a humanidade ten un serio problema cos residuos urbanos. Hai que depuralos e é imposible almacenalos, neles hai fertilizantes valiosos, enfrontámonos a unha urxente escaseza de fósforo; os fosfatos naturais están prácticamente esgotados a nivel mundial (só quedan en Marrocos) e son imprescindibles para o futuro da agricultura. Por tanto creo que os residuos urbanos non quedará outra alternativa que usalos. O problema é que conteñen unha grande cantidade de contaminantes, como son os metais pesados e produtos químicos perigosos. É preciso controlalo, e serao ainda mais no futuro establecer medidas moi estritas de aplicación. Coido que está aberto un importante campo de I+D+i pra o futuro que ningún pais deberá esquecer.

   P. Que aconsellarías ler sobre estes temas?

  R. Hai muitas lecturas posibles, a maioría son publicacións científicas que non se atopan a nivel de divulgación e eu case non sabería por onde empezar, pero hai dous libros baratos, que se poden atopar en calquera libraría e moi utiles para mostrarnos cal é a situación da agro-industria no mundo e son: “El mundo según Monsanto” de Marie-Monique Robin e “Fast Food” de Eric Schneider.
  
  No seguinte enlace, déixovos un interesante documental sobre o libro que nos recomentaba Villada, "El mundo según Monsanto". Documental "El mundo según Monsanto"

"Marcando" o territorio

Que é o marketing territorial? Podemos definir o concepto como un plan encamiñado a deseñar accións para a promoción económica dun territorio e que ten gran relevancia como parte da elaboración de estratexias de desenvolvemento local nun municipio ou comarca. O eixo central desta estratexia de desenvolvemento é o territorio, o cal será posto en valor mediante a súa promoción e protección.

Aínda que este concepto sexa aínda descoñecido, se nos fixamos si que podemos observar diferentes exemplos de marketing territorial, tanto na nosa rexión coma en diferentes países. Podedes observar no seguinte enlace algún exemplo, coma o de “Galicia. Gárdasme o segredo?” ou a máis coñecida "Marca Barcelona", as cales tratan de poñer en valor todo o potencial existente, coma a gastronomía, natureza, como cidades de negocios... 

Non obstante, quizais quede moito por facer a nivel local, posto que é difícil observar estratexias deste tipo en concellos ou localidades que contan cun reducido número de habitantes pero que contan, posiblemente, cun gran potencial turístico ou diferencial. Por exemplo, no caso que ocupa este blog, a Terra Chá podería, facilmente, ser un caso de marketing territorial. A posta en valor desta marca podería traer consigo unha revalorización do territorio que actualmente non existe, ademais dunha diversificación das súas actividades, entre as que se incluiría o turismo. 

O Plan Estratéxico de Galicia

   O Plan Estratéxico de Galicia é un documento no que se establecen diferentes obxectivos a lograr ao fin dun período determinado, neste caso, o ano 2014. Os fins a lograr sinalados no Plan Estratéxico de Galicia oscilan  dende cohesión social, benestar e calidade de vida ata o logro dunha administración eficiente e transparente. Se desexades consultar o plan completo, podedes facer click aquí. 

   Á hora de preguntarnos acerca dos nosos coñecementos sobre plans estratéxicos, xorde a idea que que estes deberían máis accesíbeis aos cidadáns e non ser vistos por estes coma unha serie de estratexias que poderán, ou non, ser logradas. Por outra banda, co fin de mellorar a transparencia das administracións públicas, cumpriría ofrecer á cidadanía algún tipo de informe dos resultados obtidos. Malia que na realidade a existencia de plans estratéxicos como unha forma de camiño a seguir polas políticas das diferentes áreas é necesaria e imprescindible, moitas veces preguntámonos se:

   Se logran os obxectivos propostos plan tras plan ou, pola contra, convértense en papel mollado?

   Existe algún mecanismo de supervisión acerca da consecución dos fins propostos?

   Que opinades? Credes que hai outras formas de informar aos cidadáns acerca dos obxectivos dos gobernos? Semella que hai "moita letra pero pouca realidade" nos diferentes plans estratéxicos? 

O proxecto "granxafamiliar.com". Unha alternativa para o rural

    granxafamiliar.com é un proxecto que xorde como unha alternativa de producir e de consumir dunha serie de familias rurais en colaboración coa Universidade de Santiago de Compostela. 

O papel das novas tecnoloxías é crucial, posto que é a través da rede cómo as familias poñen á venda os seus produtos. Así, como podemos ver na súa páxina web, temos ao noso alcance todo tipo de produtos naturais e de primeira calidade, producidos en entornos sostibles e de forma completamente ecolóxica.

    Ademais, non só permite mellorar a calidade dos produtos que consumimos, senón que tamén mellora a calidade de vida de familias rurais, que perciben un prezo xusto polos seus produtos, sen intermediarios que se apoderen de parte das súas rendas.

     Se o desexamos, podemos visitar ás familias nas súas explotacións, para que nos mostren cómo é o día a día nunha granxa ou nunha horta; outra forma de achegarnos a eles é a través da rede, mercando os seus produtos online e recibíndoos nas nosas casas tan só nunhas poucas horas.

     Como vedes, outra forma de producir no rural é posible, pero tamén é posible outra forma de consumir. Son moitas as iniciativas que xurdiron nos últimos anos como consecuencia dunha especie de cambio no rural, que fai que os produtores non vendan os seus produtos a través de intermediarios. Se o desexades, podedes visitar a súa páxina web e animarvos a probar os produtos de primeira calidade que aquí se ofertan, á vez que estaremos contribuíndo ao desenvolvemento que provocan iniciativas deste tipo.

      

    Que che parece? Cres que iniciativas coma a de granxafamiliar.com son o futuro do rural galego?  Cres que as novas tecnoloxías van ter cada vez un papel máis importante á hora de mercar ou vender bens de consumo? 

    Se desexas saber algo máis sobre agricultura ecolóxica, tamén che pode interesar visitar a páxina web do Consello Regulador da Agricultura Ecolóxica de Galicia, onde atoparás información interesante.

Agroamb (III): o compromiso coa I+D+i

         Dende a súa constitución, Agroamb desenvolveu programas de investigación con centros tecnolóxicos e coas universidades galegas. Todos estes teñen unha finalidade: que os lodos de depuradora e outros residuos pasen de ser un residuo a ser un recurso. 

Os proxectos de I+D+i desenvólvense en dúas liñas básicas: o estudo dos efectos agronómicos dos lodos nos diversos tipos de solo e, en segundo lugar, o estudo de diversas fórmulas de combinación en busca dun fertilizante equilibrado para a produción forraxeira.

          Así, Agroamb está en posesión da primeira autorización por parte da Consellería de Medio Ambiente de Galicia para a posta en valor dos residuos biodegradables, converténdoos, tras un proceso, en residuos biodegradables.

         Ademais, co seu compromiso pola innovación, o Grupo Agroamb é promotor da “Fundación Blas do Carboeiro”, unha organización sen ánimo de lucro  que ten como obxecto primordial a promoción, programación, desenvolvemento e execución de actividades científicas, tecnolóxicas, de investigación, etc., encamiñadas á posta en valor do paisaxe e desenvolvemento sostible do medio rural.

         Xa vedes, unha vez máis, que falar de rural ou de reciclaxe non é falar de actividades tradicionais. Para mellorar a competitividade e ser unha empresa con éxito tamén se require innovar e investigar novas formas de producir e de consumir abonos para a produción forraxeira, constituíndo, así, un elemento fundamental para o desenvolvemento rural.

         Cres que é necesario innovar tamén no rural? Cres que son posibles formas alternativas de abonado e fertilizado para as terras de produción agrícola?